Société des Missions Africaines - Province de Hollande

Afkomst.

Johannes Maria van Deun, zoon van Franciscus Josephus van Deun en Martina Helena Verhoeven, werd geboren te Helmond op 30 mei 1921 en daar de volgende dag gedoopt in de parochiekerk van de H. Lambertus. Jan was de oudste in een gezin van vier kinde¬ren, twee jongens en twee meisjes.

Opleiding.

Na de lagere Canisiusschool te Helmond van 1927 tot 1934 ging Jan naar het missie-seminarie Nieuw Herlaer te St. Michielsge¬stel en vandaar in 1938 naar Cadier en Keer. In het laatste jaar sukkelde Jan nogal met maag- en darmklachten en is daarom voor enige tijd bij zijn familie geweest te Helmond.
In 1941 begon hij met de studie van de philosophie te Aal¬beek. Pater Roelofs, magister van de novicen, zond hem naar een specialist in Heerlen om zeker te zijn over zijn gezondheids-toestand. Hij wilde niet dat de student na twee jaar wegens gezondheid afgekeurd zou worden voor de toelating tot de Eed, en daardoor als kandidaat-lid van de Sociëteit. Overigens vond hij Jan wel een serieuze student, wat stil, gedienstig en voorkomend, doch wat eigenwijs. Hij maakte verder de volgende bemerkingen:
"Lit et écrit très mal; sur-estime un peu ses capacités. Pense avoir le gout artistique et literaire!"
Op 15 juli 1943 heeft Jan de eed voor de eerste keer afge¬legd en drie jaar later de eeuwi¬ge eed. Aan het eind van het vierde jaar theologie werd Jan en vier klasgenoten uit zuide¬lijk Nederland door Mgr. Stam van Mill Hill priester gewijd. Drie andere klasgenoten konden in september 1944 niet naar Aalbeek terugkeren en bleven tot na de bevrijding van mei 1945 in bezet Nederland. Hierdoor werden ze pas in maart 1948 priester gewijd.

Missionaris.

Pater Jan van Deun ontving zijn benoeming voor de missie van de Goud¬kust. Hij kwam daar aan in februari 1948 en werd be¬noemd voor de missie van Elmina, waar de ierse collega C. Donnelly waar¬nemend overste was, totdat pater Matthieu Wouters in septem¬ber 1948 overnam. In december 1948 kreeg het grote missiehuis van Elmina nog een andere bewoner: de eerste regio¬nale overste van de Goudkust / Ghana, pater Ben Gootzen. Van hieruit zou hij de opening van een regionaal S.M.A.-huis voorbereiden. Jan kende hem goed, want Ben was zijn overste gedurende de laatste twee jaar van zijn studie te Aalbeek. Hier werden ze vrienden en zijn dit voor de rest van hun leven gebleven.

Na 2½ jaar gewerkt te hebben in het district van Elmina, werd Jan overgeplaatst naar de veel meer in het binnenland gelegen missiepost van Sefwi-Asafo. In augustus 1950 werd hij hier assis¬tent bij Stef Kersten. Spoedig bleek, dat het niet goed ging met zijn gezondheid. In mei 1951 werd hij overge¬plaatst naar Bibiani, doch reeds op 9 juni keerde hij wegens gezond¬heid terug naar Nederland. Daar werd hij opgeno¬men in het St. Anthoniusziekenhuis te Utrecht voor onder¬zoek. Men was bang voor de nieren, doch later bleek er iets verkeerd te zijn met de ingewanden.

Men had in Cape Coast meerdere ziektegevallen van jonge missi¬onarissen gehad. Daarom insisteerde de bisschop op volledige genezing voordat hij opnieuw uitgezonden zou worden. Jan werd daarom benoemd als propagandist en ging naar Oosterbeek met als belangrijkste taak de vertoning van de onlangs gereedgeko¬men film 'Afrika Ontwaakt'. In 1954 kwam hij weer vrij van deze taak en zou mogelijk terug kunnen keren naar Afrika, als zijn gezondheid dit toe¬liet. Jan had intussen echter al con¬tact met pastoor-deken H.F. Heeze-mans van de St. Catharina-parochie te Eindho¬ven, die hem wel bij zich wilde hebben als assistent in de St. Cathrien. In juli 1954 verleen¬de Mgr. Mutsaerts hier¬voor jurisdictie.

Negen jaar heeft Jan van Deun als kapelaan gewerkt in de Catharina-parochie te Eindhoven. In juni 1963 werd hij benoemd tot bouwpastoor in het Woenselse woongebied "Jagershoef" , waar een heel contingent woningwet-woningen en premiewoningen gebouwd werden. Hier was heel wat aan voorafgegaan. Mgr. W. Bekkers, bisschop van Den Bosch, schreef op 21 juni 1963:
"Op grond van de ons verstrekte gegevens behoeft de geestelijke verzorging van het stadsdeel Jagershoef (Vlokhoven) te Eindhoven een nieuwe parochie. Behoudens de goedkeuring van de H. Stoel dragen wij u bij deze, op verzoek van de Hoogeerw. Pater Provinciaal Uwer Soci¬teit, op om de mogelijkheid ener nieuwe parochie in ge¬noemde stadsdeel te willen onderzoeken. Tevens gelieve U hierbij aan te treffen Uw benoeming tot assistent van de parochie O.L. Vrouw van Lourdes (Vlokhoven) te Eindho¬ven".

Deze op te richten parochie zou de eerste (en enigste) S.M.A. parochie in Nederland worden. Dit zou, voordat het zover zou zijn, nog heel wat zorgen voor bouwpastoor van Deun met zich meebrengen met betrekking tot planning, bouw en financie¬ring. Deze nieuwbouw¬wijk in Woensel-noord lag in de bestaande paro¬chie Vlokhoven, waarvan Jan nu assistent werd totdat hij als pastoor van de nieuwe parochie zou worden benoemd. De canonie¬ke oprichting van de nieuwe parochie geschiedde met ingang van 9 februari 1964 en met ingang van dezelfde datum werd Jan van Deun benoemd tot pastoor van deze parochie van de H. Johannes Evangelist.

Op zondag 22 december 1968 kwam Mgr. Bluyssen naar Eindhoven voor de officiële ingebruikname van de nieuwe kerk. Het werd volgens de toenmalige persberichten 'een revolutionair kerkge¬bouw'. Had pater Roelofs in het noviciaat niet reeds ontdekt dat Jan 'artistie¬k' dacht?

De St. Jan werd een S.M.A.- parochie. Jan Tillie werd er kapelaan en later Frans Schriks. Leo Witsenburg was een goede vriend van Jan en kwam regelmatig assisteren in Eindhoven.
In 1972 vierde Jan zijn zilveren priesterjubileum en vroeg als jubileum-cadeau, onder andere, een ongebonden gift voor zijn vriend en oud-klasgenoot pater Leo Brouwer, die hij na zijn jubileum ging bezoeken in Ghana. Spoedig hierna kwam Leo wegens gezondheid terug naar Nederland en vond onderdak bij Jan op de pastorie in Eindhoven, waar hij ook plotseling overleed in 1976. Toen was Jan echter al ver¬trokken.

In 1974 speelden verschillende factoren een beslissende rol:
- de gezondheid van Jan liet veel te wensen over: hij bracht enige tijd door in het ziekenhuis vanwege hart¬pro¬blemen; zijn paro¬chieactiviteiten werden beperkt;
- Jan had moeite met het dekenale herstructureringsplan van de parochies;
- dit veroorzaakte ook onenigheden en spanningen binnen het pastorale team van St. Jan.
Op 15 november 1974 trad Jan terug als pastoor en overhandigde aan Jan Tillie. Jan van Deun bleef als assistent in de St. Jan, intussen zoekend naar een kleine parochie. Bij zijn af¬scheid uit Eindhoven lezen we in het parochieblad 'de Stoel':
'Pater van Deun beweegt zich graag als een vrije vogel'.
Dit is zijn hele leven zo geweest! Dit bleef zo tot het einde!

Na diverse sollicitaties werd Jan uiteindelijk, met ingang van 1 september 1975, benoemd tot pastoor van de parochie van St. Antonius te Keldonk. Op 15 maart 1976 kwam hierbij ook de nabijgelegen parochie van St. Servatius te Boerdonk. Het waren twee kleine rustige plattelandsparochies in de gemeente Erp. Precies tien jaar later, 15 maart 1986, kreeg pastoor van Deun, op eigen verzoek, eervol ontslag als pastoor van Boer¬donk. Op 1 september 1988, eveneens precies 13 jaar na dato, kreeg hij ook eervol ontslag als pastoor van Keldonk.

Op verzoek werd hem, met ingang van 1 augustus 1988, een verzorgingsflat toegewezen in huize 'Wilgenhof'. Jan ging graag terug naar Eindhoven, waar hij veel vrienden en bekenden gekregen had van zijn jaren in de St. Cathr¬ien en de St. Jan. Hij genoot daarvan. Hij vond ook zijn draai tussen de bewoners van de verzorgingsflat en had ook zijn contacten en kennissen in Eindhoven en daarbuiten.

Gestorven.

Pater van Deun moest echter een heel rustig leven leiden want de conditie van zijn hart liet te wensen over. Toch onderhield hij een aantal regelmatige contacten. Op 26 augustus 1992 werd hij dood op zijn kamer aangetroffen, gekleed liggend op de bank. Vermoedelijk is hij daags ervoor, na het middageten, even op de bank gaan rusten en daar gestorven, want hij was die middag niet op zijn wekelijkse thee bij me¬vrouw Dirven, moeder van de Witte Pater Frank Dirven (Tamale, Ghana), ver¬sche¬nen. Pater Jan van Deun werd 71 jaar.

De plechtige Eucharistieviering ten afscheid vond plaats te Keldonk. Jan Tillie ging voor in de viering met assistentie van Frans Schriks, - beiden huisgenoten en medepastors in de St. Jan te Eindhoven -, en de pastoor van Mariaheide, die na het vertrek van Jan ook de verantwoordelijke werd voor de parochie van Keldonk. Hierna werd het lichaam overgebracht naar Cadier en Keer, waar, na de absoute in de kapel, de begrafenis plaats vond. Provinciaal Ton Storcken ging voor met de klasgenoten Jaap Bakker en Frans Spronck. De meegekomen familie bezocht hierna ook de graven van Leo Brouwer en Ben Goot¬zen, die toevallig tussen twee Helmondenaren begraven lag: de paters Frits Koolen en Theo Princee.

Bronnen:
- Archief nederl. provincie S.M.A., Cadier en Keer.
- Eindhovens Dagblad 7 dec. 1968.
- De Stoel: mededelingenblad voor de parochie St. Jan - Eindhoven (meerdere nummers).
- Onze Krant. nr. 93, sept. 1992.