Société des Missions Africaines –Province de Hollande

né le 4 juillet 1898 à Wahlwiller dans le diocèse de Roermond, Hollande membre de la SMA le 29 octobre 1921 prêtre le 29 juillet 1923 décédé le 2 novembre 1986

1923-1928 missionnaire en Côte-d’Ivoire, Korhogo et Sinématiali 1928-1934 Cadier en Keer, recruteur 1935-1973 Bruxelles, procure 1973-1986 Cadier en Keer, retiré décédé à Heerlen, Hollande, le 2 novembre 1986 à l'âge de 88 ans

Afkomst.

Jean Pierre Knops, zoon van Andreas Jozef Cunibertus Knops en Catharina Hubertina Schijns, werd geboren te Wahlwiller (Wit¬tem) op 4 juli 1898. Pierre, zoals zijn roepnaam luidde, was de oudste in een gezin van acht kinderen. Ook zijn jongere broer Charles, geboren in 1905, kwam in oktober 1917 naar het missiehuis te Cadier en Keer, doch heeft zijn studies niet afgemaakt. Vader was agrariër en daarbij vele jaren lid van het R.K. kerkbe¬stuur. Volgens Pierre was hij tevens 'chirur¬gijn', een plaatselijke benaming voor een 'amateur-koeiendok¬ter'.

Opleiding.

Na de lagere school te Wahlwiller, ging Pierre naar het semi¬narie van de paters Montfortanen te Schimmert van 1912 tot 1917. Op 28 februari 1917 kwam hij naar het missiehuis te Cadier en Keer en voltooide daar zijn middelbare opleiding op 29 juli 1918. Vanwege de oorlogstoestand deed hij nog een jaar philosophie te Keer. In 1919 ging hij naar Lyon voor het tweede jaar philosophie en de theologie. Op 29 oktober 1921 werd hij lid van de Sociëteit en op 29 juni 1923 werd hij door kardinaal Maurin van Lyon priester gewijd.

Missionaris.

Reeds op 12 september 1923 vertrok pater Pierre Knops vanuit Mar¬seille naar Grand Bassam in de Ivoorkust en vandaar het binnenland in naar Korhogo. Hier werkte hij tot april 1925. Toen volgde zijn benoeming om een missiepost te openen te Sinematiali. De apostolisch prefect Mgr. Diss schijnt een grote invloed op hem gehad te hebben en hem gestimuleerd te hebben om de cultuur, het leven, de taal en de gewoontes van de mensen, de Senufo, te bestude¬ren.

Pierre Knops had geen academische opleiding op universitair niveau en toch zou je hem een wetenschapper kunnen noemen. Een brief van de franse gouverneur van de Ivoorkust, gedateerd 'Bingerville, le 28 Janv. 1926', spreekt over een:
'petit recueil relatif à l'historique du pays de Sinema¬tiali. Il est des plus intéressants et constitue une contributi¬on précieuse à la documentation historique de la Colonie'.
Pierre had een schooltje geopend te Sinematiali, studeerde zelf de inlandse taal en schreef een woordenboekje. Zijn missie-overste, Mgr. Diss, schreef:
"J'ai parcouru avec l'intérêt le plus vif les pages de votre dictionnaire francais-naffara. C'est un travail considérable que vous avez mené à bon port, et je vous en félicite de tout coeur. Vous êtes, mon cher Père, le premier des missionnaires de la Préfecture qui ait bien voulu se charger de ce travail de patience et de perséve-rance".
"L'aire de la lanque sénoufo est très étendue; elle se ramifie en un très grand nombre de dialectes; le naffara en est un des plus importants".

Pierre Knops was ook sociaal bewogen en zijn uitgesproken kritische houding tegenover de koloniale uitbuiting leverde hem de bijnaam 'de Bolsjewiek' op, waar hij zelf best wat trots op was. De franse koloniale regering zag echter deze 'onruststoker' liever niet in Afrika terug en liet dit aan zijn oversten weten.

In 1928 ging pater Knops op vakantie naar Nederland. Bij de broeders te Blitters¬wijk liet hij een boekje drukken: 'Bij de oermen¬schen van Boven-Ivoor¬kust'. In 1929 werd hij benoemd voor Cadier en Keer als propagandist voor fondswerving en recrutering. In 1931 publiceerde hij, in de Xaveriana reeks nr. 91, een 32 pagina's tellend boekje, genaamd 'Moderne Kruis¬vaarder', over Mgr. de Marion-Brésillac. In datzelfde jaar nam hij deel aan de eerste provinciale vergade¬ring van de nederlandse provin¬cie: op verzoek van Mgr. Hauger van de Goudkust verte¬genwoor¬digde pater Knops hem tijdens deze verga¬dering. Van 2 oktober 1934 tot 20 februari 1935 ging hij terug naar Afrika voor een filmexpedtie. Eerst bezocht hij de vica¬riaten van de Beneden-Volta, Cape Coast en Kumasi in de Goud-kust om dan door te gaan naar zijn eigen oude missie onder de Senufo. Gebruik makend van de goede relaties die hij hier in deze streek bij de mensen opgebouwd had, slaagde hij erin om met¬ filmopera¬teur Sohl uit Maastricht een bezoek te mogen brengen aan het heilige bos van het geheime Porro-genootschap, waar rituele dansen en ceremoniën zijn gefilmd. Dit werd een sub¬stantieel gedeelte van de missiefilm 'Tropenoffer', die in 1935 in roulatie ging.

Pater Knops was hardwerkend, intellectueel begaafd en sociaal bewogen. In velerlei opzichten was hij zijn tijd vooruit. Niet alleen tekende hij protest aan tegen koloniale uitbuiting en rechteloosheid van de Afrikanen, hij liet zich ook horen tegen inefficiënte bestuurstoestanden binnen zijn eigen ge¬liefde Sociëteit. Dit leidde tot conflictsituaties met de overheden, met name met de toenmalige provinciaal, die daarin aanleiding vond om pater Knops uit Nederland te verwijderen. Hij werd benoemd als propagandist te Ave in België. Op 22 september 1935 werd hij benoemd tot s.m.a.-procurator te Brussel. Zijn zus, de latere mevr. Timmermans, ging met hem mee en heeft vijf jaar lang voor de huishouding gezorgd.

In Brussel had Pierre zijn eigen onafhankelijke positie gevon¬den. Sinds 1952 was Huub Lehaen benoemd om te proberen een belgi¬sche provincie van de grond te krijgen. Hij vestigde zich te Leuven. Pierre Knops bleef opereren vanuit de prokuur van de franse S.M.A.- provincie te Brussel, waar hij, in totaal, 38 jaar lang gebleven is. Buiten zijn prokuur-werk¬zaamheden, ging hij zich steeds meer toeleg¬gen op de studie van de Senu¬fo. Regelmatig publiceerde hij in het "Bulletin de la Société Royale Belge d'Anthropolo¬gie et de Préhistoire"; van 1957 tot 1975 werd bijna jaar¬lijks een artikel van hem in vermeld tijdschrift gepubliceerd. Van 1970 tot 1972 was hij tevens voorzitter van dit Koninklijk Belgisch Antropologisch Genoot¬schap. Ook gaf hij lezingen en voor¬drachten over de Senufo-stam.

In 1969 reeds liet de algemeen overste Mondé hem weten, dat de oprichting van een belgisch S.M.A.-district wel niet zou doorgaan en dat de belgische confraters besloten hadden om volledig te integre¬ren in de provincie van Lyon. Dit zou ook gevolgen hebben voor de bemanning van de prokuur te Brussel. Het heeft nog geduurd tot november 1973, eer Pierre, met pijn, Brussel verliet en zich vestigde in het missiehuis te Cadier en Keer, waar hij vrij¬blijvend nog wat meewerkte in het museum in het beschrijven van museumstukken. Tevens ordende hij zijn vele nota's over de Senufo.

Via bemiddeling van Martin Peters kwam zijn 510 pagi¬na's tellend manuscript bij prof. Dr. A.A. Trouwborst van het Instituut voor Culturele en Sociale Antro¬pologie van de uni-versiteit van Nijmegen.
"Na lezing van dit manuscript bestaat er bij mij geen enkele twijfel dat het om een belangrijk document gaat. Het omvat vele onvervangbare en nu niet meer achterhaal¬bare gegevens, die niet verloren mogen gaan. Het is daarom van het grootste belang, dat het gepubliceerd wordt".
Als lid van bestuur van het Afrika Museum te Berg en Dal, wist hij daar het 300 bladzijden tellend boek gepubliceerd te krij¬gen onder de titel "Les anciens Senufo", dat door Pierre zelf gepresenteerd werd bij de opening van een Senufo-tentoonstel¬ling. Pierre had zelf veel foto-materiaal. In december 1955 heeft hij bovendien aan het S.M.A.- bestuur om de oude kopie van de film 'Tropenoffer' gevraagd en die ook gekre¬gen. Deze 'stomme' film was intussen vervangen door de film 'Afrika Ontwaakt' van Regout. Hij bevatte wèl authentieke opnamen van de Senufo-cultus, die Pierre goed kon gebruiken voor zijn lezingen en studie over zijn geliefd volk, en later voor zijn boek en de tentoonstelling in het Afrika-museum te Berg en Dal.

Pater Knops was gelukkig! Hij voelde zich op zijn plaats in het missiehuis, was gelukkig temidden van zijn confraters, kon het goed vinden met Harrie de Bruijn, directeur van SIVOS / A¬frika Centrum en dronk voor het eten een borreltje met Emmanu¬el Kennis en Huub Lehaen om nog wat terug te blikken op hun verleden (Bij zijn bezoeken aan Keer heeft schrijver dezes daar menigmaal zijn oren te luisteren gelegd). Was hij, naar eigen zeggen, maar tien jaar eerder naar Keer gekomen.
Na zijn overlijden schreven zijn zus en zwager:
"Toen het minder goed ging met zijn benen, heb ik uw klooster geschreven of hij niet bij u kon komen. Dat was geen probleem. Pater Knops zelf wilde zijn werk te Brus¬sel niet achterlaten. Eindelijk moest hij, met tegenzin, toch stoppen en is in uw klooster geweldig goed opgevan¬gen. Bij u heerst een goede sfeer".

Hij was gelukkig! Hij kon gezellig zijn en geestig, vol hu¬mor, ... maar bleef ook zichzelf: kritisch .....en recht voor de raap ..... soms lastig, vooral toen physieke ongemakken zich steeds meer begonnen te openbaren, hem beperk¬ten in zijn bewegingsvrijheid en .... hem pijn deden.

Gestorven.

Hij moest begin juli 1986 opgenomen worden in het ziekenhuis te Maastricht, waar hij op 3 juli geopereerd werd aan zijn been: trombose. Na enkele weken begon hij moedeloos te wor¬den. Op 8 augustus heeft hij de ziekenzalving ontvangen. Namens het bestuur heeft pater van Brakel op 27 augustus met hem in het ziekenhuis een mogelijke opname bij de zusters Op de Berg te Heerlen besproken. Hij voelde daar veel voor. De laatste tijd klaagde hij steeds meer over moeheid, doch dit gold niet voor zijn geest. Tegen van Brakel zei hij:
"Ik ben zo moe....., doch sommige mensen zijn al moe vanaf hun geboorte".
Ongelukkig voor hem moest eerst nog zijn rechterbeen, juist boven de knie, geampu¬teerd worden vanwege gangreen.
Op 12 september 1986 werd hij opge¬no¬men in het verpleeghuis van de zusters Op de Berg te Heerlen.
Bij een bezoek aan hem in oktober troffen collega's uit Nijme¬gen hem aan, zittend in een rolstoel, en hij zei gelukkig te zijn. Hij was vol lof over de verpleging. Toch leek hij een zielig hoopje mens, zoals hij daar in die rol¬stoel zat.
Op 2 novem¬ber 1986, om 6.15 uur, is hij daar ge¬storven, een kwartier nadat zijn zus en confraters uit het missiehuis te Keer vertrokken waren. Hij werd 88 jaar oud.

Op 7 novem¬ber 1986 vond de plech¬tige uit¬vaart¬dienst plaats in de kapel van het missiehuis. Pater Huub Jacobi, die groot respect voor hem had en dezelfde interesses met hem deelde, was de hoofdce¬lebrant. De Elzasser provincie was goed verte¬genwoordigd met provinciaal Lucien Derr, 2 missi¬onarissen uit de Ivoorkust, en Mgr. Durrheimer, oud-bisschop van Korhogo, die de overledene herdacht, voordat provinciaal van Hoof de absoute verrichtte. Hierna werd pater Knops begra¬ven bij zijn con¬fraters op het nabij¬gelegen kerkhof.

Bronnen:
- Archief Nederl. provincie S.M.A., Cadier en Keer.
- J. van Brakel in 100 jaar S.M.A. in Nederland, pg. 50
- De Gelderlander, 23 mei 1980 text Koos Tuitjer;
- De Limburger, 31 mei 1980 foto's Anton Werker.
- K.D.C./K.M.M. Missieverhalen: interviews met missionaris¬sen, deel II Afrika, pg. 113.
- G. van Hout in 'Onze Krant' nr. 70, dec. 1986.