Société des Missions Africaines –Province de Hollande

Afkomst

Henricus Gerardus Antonius Smits, zoon van Henricus Smits en
Gertruda van Heuven, werd geboren te Eindhoven op 7 juni 1911 en op dezelfde dag gedoopt in de parochiekerk van de H. Catha¬rina. Met 3 broers en 7 zusjes groeide Harrie op in Eindhoven. Twee kinderen waren jong gestorven. Vader verdiende de kost als 'slijper en gereedschapmaker'.

Opleiding.

Pastoor-deken Dr. Jos Maas van Eindhoven schreef in juli 1924 naar de overste van het missiehuis te Cadier en Keer:
"Een mijner parochiaantjes, misdienaar, zoontje van eenvoudige nette ouders, wenscht missionaris te worden en zou gaarne de humaniora bij U studeeren, om zich later aan Uwe missiën te geven".
Later bleek dat Harrie helemaal geen missionaris had willen worden, doch wereldheer. Vanwege de financiële situatie kwam hij echter niet in aanmerking voor opleiding aan het diocesaan seminarie. Dit heeft geweldig ingegrepen in het hele verdere leven van Harrie.

Hij kwam, met andere studenten, naar Cadier en Keer in 1924. Van daaruit ging hij in 1930 naar Chanly in België voor zijn noviciaat en philosophie. Hij was een goed student. Vóór zijn eedaflegging op 30 juli 1932 werd opgetekend:
"Intelligence: plus que moyenne, pénetrante, méthodique".
Theologie studeerde hij in het grootseminarie 'Ore Place' te Hastings. Op 21.12.1935 werd hij door Mgr. Peter Amigo tot priester gewijd.

Missionaris.

In deze grote wijdingsklas zaten meerdere briljante studenten. Het was voor het eerst in de geschiedenis van de provincie, dat neomisten na hun wijding en beëindiging van het vierde jaar theologie, voor verdere studie naar Rome werden gestuurd. Harrie Smits werd gepasseerd en hij voelde dat, temeer daar zijn stadgenoten Frits van Trigt en Antoon van der Weijden benoemd werden om in Rome resp. H. Schrift en kerke¬lijk recht te gaan stude¬ren.

Harrie werd benoemd voor het vicariaat van de Beneden Volta. Hij vertrok op 20 oktober 1936 en werd na aankomst benoemd als assistent te Dzelukope. In 1938 volgde zijn overplaatsing naar Hohoe, waar Wim van Lieshout zijn overste was. In 1939 was er sprake van, dat Harrie naar Amisano zou gaan ter vervanging van Huub van Gastel, doch dit ging uiteindelijk niet door. Wel adviseerde provinciaal Mouren hem:
"Heb steeds een redelijke zorg voor uw gezondheid. Werk ook niet te hard, zoals u dikwijls doet, want uw gezond¬heid is niet bestand tegen overmatige inspanning".

Het grootste deel van de oorlogsjaren heeft hij de zorg gehad voor de buitenstaties van Hohoe. In mei 1944 werd hij benoemd tot overste van de kathedrale parochie te Keta. Tijdens zijn pastoraat kwam Mgr. Herman te sterven in het ziekenhuis van de nabijgelegen stad Lomé. Hij werd te Keta begra¬ven.
Na bijna tien jaar hard werken kwam pater Smits, in augustus 1946, voor de eerste keer op vakantie naar Nederland.

Na terugkeer in mei 1947, werd Harrie benoemd tot 'chaplain of St. Francis' Training College' te Hohoe. Doch hij voelde zich niet op zijn plaats.
"Hier zijn twee Ieren, goede jongens, van 24 en 27 jaar, ook goede katholieken. De oudste is practisch de overste en baas van het hele gedoetje, dat college heet".
De moeilijkheid was, dat Harrie niet gekwalificeerd was om het college te leiden. Hij stuurde een memorandum naar de bis¬schop en schreef een brief naar provinciaal Mondé. Deze schre¬ef, zonder er doekjes om te winden, terug:
"Ben ik ver mis als ik zeg, dat je eigenlijk nooit ten volle bevredigd bent geweest en altijd min of meer cri¬tisch tegenover je overheid staat en denkt dat je op een andere plaats en in andere omstandigheden meer werk zoudt kunnen verzetten?".
Hierna volgde nog een advies:
"Een ander vicariaat of congregatie moet ik je ten zeer¬ste afraden. Harrie, we hebben het genoeg gezien in het verleden. Een hele enkele uitzondering daargelaten, mislukt het. Je plaats is in de Volta!.
Je moet de sociëteit, of een congregatie, niet zien als een middel om in de missie te werken. Dat is fout. De sociëteit is veel meer dan dat. De sociëteit is niet een middel maar een frame, waar je precies in past. Gooi je het weg en je zoekt een ander, dan vind je dat je er aan alle kanten uitsteekt: dat het niet past!".
Harrie antwoordde dat die brief hem pijn gedaan had.
'Toch was ik geweldig blij met je brief, omdat je zo openhartig, vlakweg me precies schreef, wat je dacht".

Na het tragisch ongeval met de dood van Bertus Bernts, in februari 1949, werd Harrie, bekend met de parochie Keta, opnieuw hiervoor benoemd. In 1951 ging hij op vakantie. Van 1952 tot 1960 was hij pastoor van Jasikan.

Pater Harrie Smits was een harde werker in zijn eigen stijl, intellectu¬eel begaafd, en hij sprak, als geen ander, de in¬landse taal. De nieuwaange¬komen missionaris¬sen werden door de bis¬schop dan ook ge¬woonlijk naar hem doorgestuurd voor hun juris¬dictie-examen in de in¬landse taal. Toch voelde hij zich mis¬kend en gepas¬seerd. Zoals provinciaal Mondé reeds bemerkte, zette hij zich af tegen¬over alles wat over¬heid was in bisdom of sociëteit. Van de andere kant stond hij altijd klaar voor de 'underdog', de arme sloeber, de verdrukte, en binnen kerk en sociëteit degenen, die aan de benedenkant van de hiërarchi¬sche ladder zaten.

In 1960 kwam hij op vakantie. Hij ging op familiebezoek naar Australië, waar een paar broers en zusters van hem woonden, en begon daar, op verzoek van Mgr. Konings, geld in te zamelen in het aartsbisdom Mel¬bourne voor een te bouwen ziekenhuisje te Dodi-Papase. Hij vroeg in Australië de mede¬werking van de missiezusters van St. Petrus Claver en beloofde hen het zie¬kenhuis te noemen naar hun stichteres Mary Theresa Ledo¬chowska uit Polen.

Na terugkeer in 1961 begon pater Smits met tomeloze energie te bouwen aan het ziekenhuis. In december 1962 kwamen de eerste twee nederlandse verpleegsters, Ans Gras en Jo Oostdam aan, in januari gevolgd door Coby Spanbroek. Zeven april 1963 werd het ziekenhuis officieel geopend door de 'Minister of Health' en ingezegend door Mgr. Konings en kon Dr. Bouwes-Bavinck haar werk beginnen.

In 1964 was pater Smits volledig uitgeput, physiek en psy¬chisch. Hij was doodvermoeid en op van de zenuwen. Hij kwam
terug naar Nederland voor medische behan¬de¬ling en herstel. Daarna ging hij weer naar Australië. Dit was een zware tijd voor hem. Hij twijfelde, wat te doen; hij twijfelde om terug te gaan naar Ghana of niet; hij twijfelde aan zich¬zelf! In een bui van openhartigheid schreef hij in december 1964 aan pro¬vinci¬aal Florack over zijn moedeloosheid, zijn 'black-outs' en slapeloze nachten, zijn twijfels en onzekere toekomst. Provin¬ciaal Florack antwoordde:
"Wat het teruggaan naar Ghana betreft: in Rome heb ik Mgr. Konings gesproken. Zijn redenatie was ongeveer als volgt:
'Harrie heeft natuurlijk weer te hard gewerkt en was totaal op. Maar waarom zou hij, na een flinke vakan¬tie, niet meer terugkomen. Moet wat betijen. Die komt wel weer terug, daar maak ik me geen zorgen over. Die kerel werkt als een paard, daar doe je niets aan.'
Mgr. verwacht je dus terug in het voorjaar. Maar zorg eerst, dat je nu eens goed uitgerust bent."

Harrie ging in 1965 terug naar Ghana: naar Papase, naar Kadje¬bi. Zijn verblijf zou van korte duur zijn. Het ging niet. Hij was op van de zenuwen, volkomen onevenwichtig en ongebalan¬ceerd in woord en daad. Mgr. Konings maakte zich zorgen en informeerde het S.M.A.- bestuur. Ben Gootzen, de vice-provin¬ciaal van de S.M.A., was op visitatie in Ghana. Harrie had alle vertrouwen in hem en besprak met hem zijn situatie. Ook de provinciaal adviseerde hem nu schriftelijk om een punt te zetten achter zijn missiewerk in Afrika. ¬Op 18 april 1966 kwam hij, na 30 jaar, definitief terug naar Europa.

Stil zitten was niet zijn stijl. De bisschop van Hildesheim, geïnformeerd over de beschikbaarheid van Harrie Smits door rector Dellepoort van Oostpries¬terhulp Nederland, schreef naar provinci¬aal Florack en bood voor Harrie de paro¬chie van Weste¬rode aan. Van september 1966 tot juni 1970 heeft hij daar gewerkt.
In 1970 werd hij benoemd tot pastoor van de paro¬chie St. Josef te Wolfsdorf bij Helmstedt. Tot de zomer van 1978 heeft hij daar gewerkt. Om gezondheidsredenen heeft hij toen ontslag genomen. Hij vestigde zich te Grasdorf. Zijn trouwe huishoud¬ster, mevrouw Marga Heinrichs, ging met hem mee. Zijn 50-jarig priesterjubileum heeft hij op Tenerife herdacht. Hij moest de laatste jaren leven met emphyseem en had gedurig ademhalings-moeilijkheden.

Overleden.

Op 18 mei 1989 verhuisde Harrie Smits naar Bad Nenndorf. Op 14 novem¬ber 1989 schreef Frau Hein¬richs, dat de pater sinds 10 dagen in het ziekenhuis te Stadthagen lag, heel moeilijk kon ademhalen, zeer snel ver¬moeid was, en liever geen bezoek wilde ontvan¬gen. Zij had de laat¬ste paar nachten bij hem gewaakt. Op 18 november 1989, 's nachts om 2.45 uur, is Harrie gestor¬ven, 78 jaar oud.

Het lichaam werd overgebracht naar het missiehuis te Cadier en Keer in een eikenhouten kist met daarbinnen nog een loden kist, vereist vanwege de grensovergang. Op woensdag 22 novem¬ber vond in de kapel van het missiehuis de H. Eucha¬ristievie¬ring ten afscheid plaats. Pater Adri van Baar, oud-kapelaan van Harrie ging voor in een concelebratie van 9 priesters, waaronder de 3 klasgenoten Jacobi, Ramakers en Stoffels. Mgr. Konings sprak een woordje voor de absoute. Van het Mary There¬sa Hospital van Dodi Papase waren drie pioniers aanwezig: Dr. Bouwes-Bavinck en de verpleegsters Ans Gras en Jopie Oostdam.

Vanwege deze duitse kist, langer en hoger dan hier gebruike¬lijk, moest tijdens de eucharistieviering het graf nog uitge¬diept en verlengd worden. Hierin is pater Smits te ruste gelegd.

Bronnen:
- Archief nederl. provincie S.M.A., Cadier en Keer.
- J. v.d.Kooij in 'Afrika Ontwaakt', jrg. 1961, pg. 19.
- 1988: Annual Report 1987 Mary Theresa Hospital Dodi Papa¬se.